De speciale vermelding is toegekend aan de documentaireserie De Wasstraat (Human) waarin vijf werknemers en de directeur van een autowasstraat in Deventer worden gevolgd. De Wasstraat is niet alleen het paradijs voor de mensen die er werken, maar was begin dit jaar ook een verborgen parel op NPO 2.

Eigenaar Martin van Matz Carwash ontfermt zich over jongeren die normaal gesproken tussen wal en schip vallen op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld omdat ze statushouder zijn, een beperking hebben of gewoon al heel lang heel veel pech hebben. Behalve een spons en een salaris geeft Martin ze geborgenheid in een hecht team, kameraadschap, verantwoordelijkheid, vertrouwen en een luisterend oor.

Wasstraatjongens en hoofdrolspelers van de documentaireserie Abdul, Tim, Maurice, Denai en Patrick leggen veel eer in hun werk en zijn ondanks hun problemen en beperkingen aanstekelijk positief. Regisseur Martijn Heijne laat in intieme en ingetogen portretten hun veerkracht zien. In elke aflevering wordt op de thuissituatie van een van jongens ingezoomd.

Zo leert de kijker dat Abdul als twaalfjarige alleen vluchtte vanuit Syrië. Na een barre en traumatische tocht van twee jaar bereikte hij Nederland. Inmiddels is hij herenigd met zijn familie en heeft hij het geschopt tot assistent-leidinggevende in de carwash. Tim vond bij de wasstraat, zijn vriendin en zijn hond een veilig thuis, iets wat hij door mishandeling en dakloosheid niet eerder had.

De Wasstraat maakt zo invoelbaar wat het betekent om (niet) begrepen te worden en hoe waardevol het is om zo’n werkplek te hebben waar je welkom bent – beperkingen of niet. Een inspirerende plek én inspirerende televisie op een moment waarop we dat wel konden gebruiken.

Met het vierde en vijfde seizoen van Even tot hier trakteerden Niels van der Laan en Jeroen Woe ons op een ongekend smakelijke cocktail van satire, actualiteit en creativiteit. De jury roemt de cabaretiers om hun originaliteit, snoeiharde humor, scherpte en muzikaliteit.

In de crisisperiode zoals we die beleefden in 2020 en 2021 was het sprankelende Even tot hier voor een groot kijkerspubliek niet alleen een broodnodig moment van ontspanning aan het einde van een alweer saaie week, maar bood het ook een vaak briljante samenvatting van het belangrijkste nieuws in die periode.

Als alternatief voor de vanwege corona lege tribunes bedacht het team van Even tot hier een videowand met honderd kijkers: het studiopubliek als een uitvergrote zoomvergadering. Hoe actueel. De emoties op de schermen, het gebruik van kleuren bij het beantwoorden van vragen en de interactie met de presentatoren: het aangepaste concept voelde niet als noodsprong, maar als een aanpak die nog jaren meekan.

Naast de vorm was ook de inhoud ijzersterk en constant van kwaliteit, vol heerlijke teksten en met als wekelijks hoogtepunt Een heel simpel liedje over een best wel ingewikkeld onderwerp.

Knap was hoe Even tot hier alle facetten van de pandemie en de vaak schurende politieke ontwikkelingen wist te fileren met hilarische parodieën. Zoals het Smurfenlied van vader Mark, de transformatie van Youp van ’t Heks Flappie naar Wappie, de song Thierry Blijft op de muziek I will survive en de nieuwe psalm In Functie Elders van het ‘CDA-koor’.

Tel hierbij op het soms ontroerende slotakkoord waarin sneue landgenoten een fijne verrassing werd bezorgd, zoals die meisjes die na een eindeloze quarantaineperiode samen door Madurodam mochten huppelen, en je denkt: even tot hier? Ga liever eindeloos door.

 

Terwijl journalistiek bij de publieke omroep steeds meer verdrongen lijkt te worden door infotainment en het meningencircus, wint het betrouwbare en kritische Nieuwsuur (NOS/NTR) alleen maar aan overtuigingskracht. Het programma is in staat snelle en scherpe vragen te stellen bij de dagelijkse actualiteit, onder het tegelijkertijd met kracht voeren van een onderzoeksjournalsitieke agenda.

In de verslaggeving over de coronacrisis voelde het programma feilloos aan waar de zwakke plekken in het beleid zaten. Het bevroeg de macht met deskundigheid, feitelijkheid en onafhankelijkheid hoog in het vaandel. Mythes en misverstanden werden vaak als eerste bij Nieuwsuur uit de wereld geholpen.

Naast de talrijke onderzoeksjournalistieke projecten onderscheidde Nieuwsuur zich in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 door een uitgesproken gedegen voorbereide en vlijmscherpe reeks interviews met lijsttrekkers van de grootste partijen

De analyses van politiek redacteur Arjan Noorlander, voorafgaand aan de vraaggesprekken, waren ter zake en helder. De immer zakelijke interviewers, afwisselend Mariëlle Tweebeeke en Jeroen Wollaars, waren vasthoudend op een wijze die op televisie helaas zeldzaam begint te worden. De interviews kregen al tijdens de campagne een mythische status: twee lijsttrekkers dorstten niet naar de studio te komen, anderen beleefden er de akeligste momenten van hun campagne.

Nieuwsuur is een programma dat dagelijks met liefde zijn verantwoordelijkheid neemt voor het publieke debat in Nederland – een onmisbaar baken voor de burger die wil weten wat er in het land gebeurt, en waarom.

 

Coen Verbraak wordt genomineerd voor zijn driedelige documentaireserie Srebrenica – De machteloze missie van Dutchbat (BNNVARA), een imposante reeks interviews met Nederlandse militairen die er in de zomer van 1995 niet in slaagden om de inwoners van de enclave Srebrenica de door de VN beloofde bescherming te bieden, met de dood van meer dan achtduizend jongens en mannen tot gevolg.

De geïnterviewde militairen en oud-militairen laten zich door Verbraak in de ziel kijken. In de gesprekken wordt duidelijk dat zij niet op hun taak waren voorbereid: militair niet en mentaal niet. Ze vertellen over de vernederingen die de VN (‘United Nothing’) moesten ondergaan van de Bosnische Serviërs. Die namen de Nederlanders niet serieus, maar waren wel bereid een borrel met hen te drinken. De relatie met de doodsbange bewoners van Srebrenica was moeizaam.

De getuigenissen zijn knap verweven met documentaire beelden die de kijker dicht bij de dramatische gebeurtenissen op de compound van de vaak onmachtige Nederlandse soldaten brengen. Je ziet hoe een kolossale ramp zich stapje voor stapje voltrekt, hoe uiteindelijk ook mannen die zich bij de militairen op de compound bevonden werden overgedragen aan de Serviërs. Daarbij is aangetekend dat Srebrenica het verhaal is van Dutchbat – inclusief het onvermijdelijke schuldgevoel dat sommige militairen nog steeds achtervolgt – en niet dat van de slachtoffers en hun nabestaanden.

Verbraak heeft het beeld van Dutchbat voor veel kijkers doen kantelen. Hij heeft het vermogen om de (ex-)militairen tot openheid en reflectie te verleiden, zoals hij dat eerder deed in de verwante serie Onze jongens op Java. Verbraak onderscheidt zich daarmee niet alleen als een televisiemaker die met grote compassie en daadkracht te werk gaat, maar ook als een journalist die noodzakelijke oral history bedrijft over de episoden in de recente geschiedenis waar Nederland beschaamd op terugkijkt.

 

Series over Sinterklaas zijn er al vanaf de jaren zestig, maar Het Sinterklaasjournaal heeft er een vaste waarde van gemaakt, die centraal staat in de viering van het kinderfeest.

Al twintig jaar lang zorgen Ajé Boschhuizen en zijn NTR-team voor kwalitatief hoogstaand kinderdrama, met net genoeg spanning, heel veel slapstick voor de jongste kinderen, en subtiele humor en spitsvondige verwijzingen naar de buitenwereld voor de oudere kinderen en de meekijkende ouders.

Het strakke format van de nieuwsuitzending, met anchor Dieuwertje Blok als rots in de branding, blijkt nog altijd een gouden greep: het geeft urgentie aan het verhaal en zorgt voor een losse vorm waarin de korte sketches kunnen worden afgewisseld met het zorgvuldig in elkaar gezette langere verhaal.

Door de zwartepietdiscussie kwam Het Sinterklaasjournaal in zwaar weer terecht. Enerzijds nam het belang van het programma toe, en ook de kijkcijfers, en het porde de makers om prikkelend te gaan spelen met de traditie, tot en met de introductie van een heuse stoomtrein. Anderzijds raakte het programma zijn onschuld kwijt, en verloor onderweg ook nog Hoofdpiet, Huispiet, Pietje Paniek en Dolores Leeuwin.

Maar sinds Het Sinterklaasjournaal stopte met Zwarte Piet staat niets meer een glorieuze toekomst in de weg als uniek, onbekommerd kinderprogramma voor iedereen.

De uitreiking van de Ere Zilveren Nipkowschijf is op donderdag 24 juni in Amsterdam.

De Nipkowschijf-uitreiking wordt mogelijk gemaakt door onze sponsors