De podcast De Taxioorlog (BNR Nieuwsradio) van Sander ’t Sas is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon 2023. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De bekendmaking is op 15 juni.

Uit het juryrapport:

Twintig jaar na het uitbreken van de Amsterdamse Taxioorlog doet onderzoekjournalist Sander ’t Sas met zijn podcast voor BNR Nieuwsradio opnieuw verslag van deze opmerkelijke gebeurtenis. Puttend uit zijn uitgebreide archief, aangevuld met terugblikken van de hoofdrolspelers,  vertelt ’t Sas het verhaal van de liberalisering van de taximarkt en de grootschalige rellen in Amsterdam die dit tot gevolg had.

Ook voor de jongere luisteraars is De Taxioorlog een niet te missen podcast. Het brengt je direct terug naar deze roerige jaren rond de eeuwwisseling. De beklemmende en gespannen sfeer die ’t Sas weet te creëren, zegt meer dan in beelden mogelijk zou zijn. 

De jury prijst de samenstelling van de podcast, de kwaliteit en het gebruik van de oude opnames, en specifiek de zo herkenbare Amsterdamse tongval van de hoofdrolspelers. Het valt de jury op dat Sander ’t Sas zelf een zeer bescheiden rol inneemt, dat hij vooral het verhaal op de voorgrond plaatst en anderen aan het woord laat. De jury wil hierbij  de muziek van Klaas Peter Olijnsma, en de mixage van Connor Clerx en Wesley Schouwenaars niet ongenoemd laten.

Het muziekplatform 3voor12 (VPRO, 3FM) is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De winnaar wordt op 15 juni bekendgemaakt.

Het juryrapport:

Het platform 3voor12, dat vanuit het verzet is geboren, past naadloos binnen de vijftigjarige traditie van dwarse radioprogramma’s door de VPRO. Opgericht op 15 mei 1998, de dag na het overlijden van Frank Sinatra, en ondanks een aanvankelijk moeizame relatie met zender 3FM, is 3voor12  in haar 25-jarig bestaan uitgegroeid tot een veelzijdig platform voor popmuziek. 

Met 3voor12 bediende de VPRO, zowel op 3FM als online, menig muziekliefhebber van muzikale ontdekkingen, live shows (meer dan 7.500), recensies, interviews, reportages vanaf de alternatieve muziekfestivals, en de onmisbare Luisterpaal. Lokaal in het hele land maakte het platform ruimte voor minder grote namen en beginnend talent. De 3voor12 Awards heeft voor veel Nederlandse alternatieve acts de doorbraak betekend naar een groter publiek en de grotere popzalen.   

Op de radio heeft 3voor12 radio zich altijd een beetje moeten aanpassen aan de wensen van de zender 3FM. Toch is het programma doorgegroeid onder verschillende presentatoren,  van Dennis Wening tot Eva Koreman, en heeft zich inhoudelijk goed in stand gehouden dankzij een ijzersterke redactie. 

In de pre-streaming-tijden was 3voor12 het platform om nieuwe muziek te ontdekken. Altijd relevant, verrassend en vernieuwend, nooit volgend maar bij uitstek voor de troepen uit. De jury wil in dit jubileumjaar stilstaan bij vijfentwintig jaar 3voor12. Een kwart eeuw waarin muziekliefhebbers aan hun trekken konden komen, en menig muzikant dankzij dit platform een publiek wist te vinden. Deze prijs komt eigenlijk veel te laat, maar wil de bekroning zijn op 25 jaar ongeëvenaarde, hoogstaande muziekverslaggeving.

De internationaal befaamde dj Armin van Buuren krijgt de Ere Zilveren Reissmicrofoon 2023 voor zijn radiowerk bij onder meer Radio 538. Dat maakte juryvoorzitter Vincent Bijlo op 9 mei bekend in het NPO Radio 1-programma Spraakmakers. De prijs wordt uitgereikt op 15 juni.

Het juryrapport:

De lieveling van de Nederlandse dance-scene maakt de titel ‘dj’ dubbel waar: als veelgeprezen club-artiest én als onvolprezen radiomaker. Zijn zelf ontwikkelde radioshow A State of Trance werd rond de eeuwwisseling geboren op SLAM!-voorloper ID&T Radio en groeide gestaag uit tot het populairste muziekprogramma ter wereld, waar ook in Nederland de commerciële grootmachten regelmatig strijd om leveren.

Vanuit zijn speciaal hiervoor ontworpen radiostudio in Amsterdam brengt Armin al mixend en presenterend wekelijks zo’n veertig miljoen luisteraars in meer dan tachtig landen in vervoering, met sfeervolle selecties en onovertroffen overgangen. Van Buuren zet verder de toon in knappe koppelingen met online platforms en sociale media. Hij maakte ASOT tot een écht radioprogramma, met interactieve onderdelen als de ‘Future Favorite’ en de ‘Service for Dreamers’. Sympathiek is dat Van Buuren steeds meer ruimte gunt aan nieuw talent. Sinds zijn terugkeer bij Radio 538 neemt Armin daar ook de radio-klassieker Dance Department voor zijn rekening.

Van Buuren werd tussen 2007 en 2012 veelvuldig uitgeroepen tot beste dance-dj van de wereld, ontving al in 2010 een prijs voor ’s werelds beste dance-podcast, en hij is sinds 2011 Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Met diepe bewondering en grote waardering voegen wij hier nu deze eretitel aan toe voor Armins radio-, streaming- en podcast-oeuvre, alsmede zijn onnavolgbare tijd-management.

De podcast Stad in oorlog, Charkiv één jaar onder vuur (VPRO, NPO Radio 1) van Michiel Driebergen en Edwin Koopman is genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon. Dat heeft juryvoorzitter Vincent Bijlo  op 9 mei bekendgemaakt in het radioprogramma Spraakmakers. De Zilveren Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast. De bekendmaking van de winnaar is op 15 juni.

Het juryrapport:

De Oekraïense stad Charkiv heeft in deze podcast een stem, een vrouwenstem. Ze vertelt: ‘Het was nog donker op 24 februari 2022. De buurtsuper was al open. Iemand kwam sigaretten halen. Toen ging opeens het luchtalarm en begon het gedonder. Er verschenen pantservoertuigen en tanks in de straten, ik lig op steenworp afstand van Rusland. Er stond een Z op. Een Z? De Z van Zelensky? Nee, de voertuigen waren Russisch! Onmiddellijk verschenen er mensen op straat die haastig koffers in auto’s propten. Kinderen huilden, vluchtenden riepen naar achterblijvers dat ze ook moesten gaan. Sommigen deden het niet, omdat ze niet wilden of niet konden. Mijn bevolking is sinds het begin van de oorlog gehalveerd, van twee miljoen naar één miljoen.’

Onder de vluchtenden was ook radio-correspondent Michiel Driebergen. Maar hij kwam terug, om in audio op te tekenen hoe Charkiv en haar bewoners overleven. Dat heeft hij op zeer radiofonische wijze gedaan, in full stereo. 

We horen het asfalt van de buitenwijken veranderen in kinderkopjes in het centrum. We lopen mee naar de negende verdieping van een kapotgeschoten flat, waar vlak achter de voordeur van een appartement een matras ligt, waarop een stel, van wie de man chronisch ziek is, al een jaar overleeft. We horen Alexandra, die alle leden van haar zangkoor kwijtraakte, maar inmiddels zoveel mensen bij elkaar heeft gesprokkeld dat ze een nieuw koor kan vormen. We horen de man in het stadspark zijn orgeltje draaien, de feestende tieners op het Vrijheidsplein, en we horen het luchtalarm. Altijd weer het luchtalarm, gevolgd door zware klappen die door merg en been gaan. Sommige mensen zijn inmiddels zo murw dat ze niet meer naar de schuilkelder gaan. Als ze ’s avonds gaan slapen, weten ze niet of ze de ochtend zullen halen.

Stad In Oorlog brengt dichtbij wat wij ons met geen mogelijkheid kunnen voorstellen: hoe het is om te leven in oorlog.

De Rob Touber Sound, een podcast over Nederlandstalige muziek, krijgt de Eervolle Vermelding van de Zilveren Reissmicrofoon. Dat maakte juryvoorzitter Vincent Bijlo op 9 mei bekend in het radioprogramma Spraakmakers. De Reissmicrofoon is de jaarlijkse prijs van de kritiek voor het beste radioprogramma of de beste podcast.

Het juryrapport:

Archief-jager Frank Jochemsen (40) en zijn sidekick Jim Immig (32) vonden elkaar zeventien jaar geleden in hun liefde voor Wim Sonneveld en het verzamelen van oude elpees met ‘het betere Nederlandstalige lied’. Op veel platenhoezen uit de jaren zestig en zeventig kwamen ze de naam van producer Rob Touber tegen. Hij had, vonden ze allebei, een heel eigen sound. Wie was die man?

Touber overleed in 1975, zittend achter het mengpaneel, op 39-jarige leeftijd. Hij bleek behalve platenproducer ook televisieregisseur geweest te zijn. Hij maakte tussen 1965 en 1975 grote televisieshows rond één Nederlandse artiest. Van die producties is heel weinig bewaard gebleven. Jochemsen en Immig gebruikten de coronatijd om het verloren gewaande werk van Touber boven water te halen. Ze vielen van de ene verbazing in de andere. Wat een enorm oeuvre had die man in zo’n korte tijd geschapen! 

De podcast geeft een overzicht van dat oeuvre. Hij zit vol met geweldige muziek, liedjes die de jury, toch redelijk vertrouwd met Nederlandstalige muziek, nog nooit had gehoord. Jochemsen en Immig gaan ook langs bij artiesten met wie Touber gewerkt heeft, van Boudewijn de Groot tot Willem Nijholt, en van Jenny Arean tot Gerard Cox. Samen luisteren ze naar de opnames die ze hebben gedolven en halen ze herinneringen op aan Touber, die elegante, frivole, intelligente en geestige relnicht met een grote geldings- en scheppingsdrang. De schellen vallen van je oren, wat een sound en wat een liefde voor het lied!

De afleveringen duren gemiddeld één uur en twintig minuten en dat is niet te lang. Als je de luisteraar al die tijd weet te boeien, heb je iets goeds gemaakt.

Gabri de Wagt (1921-2003) geldt als een van de grondleggers van de Nederlandse radiodocumentaire. Hij werd door de jury geprezen om het constante hoge niveau van zijn werk voor de Vara-radio. De Wagt maakte reportages over uiteenlopende onderwerpen als kibboetsen in Israël, de Zuid-Amerikaanse vrijheidsstrijd, onze eigen maatschappij en haar toekomst, over cabaret en klassieke muziek. ‘Radio is’, zei hij in 1994, ‘het meest persoonlijke medium dat er is. Je kunt zo intiem met mensen praten dat ze er zelf gelukkiger van worden en dat maakt anderen weer opener, relativeert hun verdriet en geeft hen kansen.’

In 1995 werd de Ere Zilveren Reiss Microfoon postuum toegekend aan radiomaker, schrijver en interviewer Ischa Meijer, die op 14 februari van dat jaar, zijn 52ste verjaardag, onverwacht was overleden. Van 1984 tot zijn dood maakte hij het programma Een Uur Ischa, later Een Dik Uur Ischa.

Het is een verbijsterend verhaal: een groep van 51 Joodse kinderen die, op één na, als wees de Tweede Wereldoorlog en een reeks concentratiekampen wisten te overleven. Waarom werden zij, niet  zoals veel andere kinderen, door de Duitsers niet naar de gaskamers gestuurd? Wat kunnen ze zich nog herinneren van die tijd, waarin ze, zonder ouders of begeleiders, werden gedeporteerd en hoe is het ze na de oorlog vergaan?

Rob Trip maakte samen met zijn NOS-team van deze verbijsterende onbekende geschiedenis een gedegen, diepgaande maar ook relatief compacte documentairereeks. De combinatie van scherp onderzoek, indringende vormgeving en effectief gesneden interviews met de overlevenden maakte diepe indruk op de jury.

Zelden gaf de immer onkreukbare Trip zoveel bloot van zijn eigen emotionele betrokkenheid. Je hoort hem verbijsterd zijn als holocaustoverlevende Lous Steenhuis-Hoepelman zegt: ‘Wat ik me eigenlijk niet kan voorstellen is dat er Nederlandse politiemannen zijn geweest die naar dat adres in Amsterdam-West zijn gegaan, hebben aangebeld en mij hebben meegesleept. Ik was drie jaar. Daar staat mijn verstand bij stil. Hoe kan dat!’ Tijdens het luisteren val je van de ene verbazing in de andere.

Loek, die net iets ouder is dan Lous, kan zich flarden van een treinreis herinneren. Hij weet nog dat hij in Duitsland wilde dieren zag, in kooien. Toen hij na de oorlog werd herenigd met zijn familie geloofde niemand hem. Hij werd zelfs in een inrichting opgenomen om van zijn waandenkbeelden af te komen. Hij bleek, ontdekte men later, al die tijd gelijk te hebben gehad. De trein was voorbij een circus met leeuwen en tijgers gereden.

Alle verhalen, van de oorlog, die nooit meer uit de kinderen is gegaan, van het niet meer kunnen hechten, het nooit meer thuis voelen in eigen land zijn hartverscheurend. Het zijn verhalen van alle tijden. Ook in Afghanistan, Jemen en Oekraïne zijn kinderen het slachtoffer van oorlog. En daarom blijven de 51 onbekende kinderen van Kamp Westerbork vertellen wat het betekent om opgesloten en uitgesloten te worden om wie je bent.

Trip heeft na STAAKT, STAAKT, STAAKT! Weer een Tweede Wereldoorlogpodcast gemaakt die wat ons betreft kan worden toegevoegd aan de verplichte stof van het vak geschiedenis op de middelbare school.

Jet Berkhout (41) is vlaggendraagster van het nieuwe, toegankelijker Radio 4. De in 1975 ontstane publieke radiozender voor klassieke muziek koos decennialang voor een puristische en primair musicologische benadering. Ook Berkhout, sinds 2011 als redactrice werkzaam voor Radio 4 en sinds 2017 een van de presentatoren van De Muziekfabriek (AVROTROS), weet waarover zij praat, maar ze is vooral een maakster van prettige radio, net als haar generatiegenoten en medepresentatoren van het lunchprogramma, Carine Lacor en Jan van Poppel.
Tegenover de deejay die popplaatjes aankondigt stond altijd de deftige en vaak afstandelijke presentator op de klassieke zenders. Dat de nieuwe generatie makers op Radio 4 soms ook wel deejay wordt genoemd,  is niet vreemd, want zij ‘schuiven’ zelf. Door zelf de techniek van hun uitzendingen te doen, geven zij hun uitzendingen meer vaart en ‘flow’ mee. Het ‘witje’ van vijf seconden na elke plaat is op ‘4’ dan ook niet langer verplicht.
Net als haar generatiegenoten kan Jet haar gehoor ongestraft tutoyeren. Het past bij de toegankelijke manier van radiomaken die zij mede heeft weten te introduceren. Met kennis van zaken en tegelijk laagdrempelig vertellend over de muziek die zij draait, slaat Berkhout een brug naar haar publiek. Niet alleen op de radio, maar ook in de podcastseries ‘Beethoven is meer dan een hond’ en ‘Alle wegen leiden naar Morricone’. Ze schreef al eens een boek over haar omzwervingen in de thuiszorg, wie weet volgt er een boek waarin die klasgenoot op de lagere school figureert die tot haar verbazing niet wist wie Mozart was. Tv-kijkers zagen haar al in het Prinsengrachtconcert en bij Maestro. Een programma als Podium Witteman leek haar vorig jaar nog te hoog gegrepen. Bovendien: dat programma hééft toch al een presentator, zei ze toen.
De jury van de Zilveren Reissmicrofoon eert pleitbezorger voor de klassieke muziek Jet Berkhout.

(Foto Elvin Boer/AVROTROS)

Bureau Buitenland (VPRO) is een programma dat niet meer weg te denken is van NPO Radio 1. Het kent een lange geschiedenis en vele uitzendtijdstippen. Het heeft zich nu midden in de dag genesteld, tussen half 2 en 2 uur ’s middags. Het laat ons daar horen dat de wereld veel groter is dan wij in het Westen vaak denken. De werkelijkheid is zoveel gelaagder en genuanceerder dan het harde nieuws ons vaak doet geloven.

De presentatoren, Tim de Wit en Sophie Derkzen, zijn buitengewoon goed ingevoerd in de onderwerpen die ze met hun deskundige gasten bespreken. Dat kunnen opiniemakers zijn, correspondenten, politici, inwoners van een land waarover het op dat moment gaat. Ze hebben gemeen dat ze ons perspectief op de waarheid of wat daarvoor moet doorgaan veranderen.

Dit werd bijvoorbeeld duidelijk toen Rusland Oekraïne binnenviel. In de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties veroordeelden 121 landen de inval. Dat werd in de berichtgeving gepresenteerd als een overwinning van de vrijheid. Slechts 35 landen onthielden zich van stemming. Maar welke landen waren dat? Dat is een typische Bureau Buitenlandvraag. Het waren landen die samen meer dan de helft van de wereldbevolking vertegenwoordigen.

Of het nou gaat over de verkiezingen in Libanon, het conflict tussen Saoedi-Arabië en Iran of over de vele journalisten die tijdens het uitoefenen van hun werk worden vermoord, er wordt journalistiek van een hoog niveau bedreven, die wij gedurende de rest van de dag op Radio 1 af en toe node missen.

Bureau Buitenland is een schraag onder de zender en is, in een steeds onrustiger wordende wereld, urgenter dan ooit, om het woord dat zo vaak te pas en te onpas wordt gebezigd maar eens te gebruiken. Het is een rots in de branding van licht en luchtig.

(Foto Wendy van Bree)